De tweede blik

Tijdens de lunch viel mijn oog op een prachtige foto van twee Irakese meisjes in feestkleding. Hij sierde de voorkant van de bijlage PS van het Parool van afgelopen zaterdag. In eerste instantie werd ik aangetrokken door de kleurige aanwezigheid van glanzende stoffen, borduursel, bloemenrandjes en kant, sieraden en hoofdtooien. Een imponerende uitstraling. Bij de tweede blik liet de foto meer informatie los. Op plastic krukjes, een wat ongemakkelijke houding, een beetje op zichzelf teruggeworpen zo naast elkaar, een van hen blootsvoets, zaten ze daar. Maar wat me het meest trof was de blik van beide meisjes. Een manier van kijken die niet paste bij de uitdossing. Misschien was het een uitdrukking die verlegenheid om het poseren liet zien. Of was er meer?

De foto, gemaakt door Yaseen Al-Obeidy, hoort bij de tentoonstelling Fotostudio Bagdad die de komende maanden in het Tropenmuseum in Amsterdam te zien is. De fotograaf portretteert mensen bij feestelijke gelegenheden, in een land dat verscheurd is door oorlog en dictatuur. Die onzichtbare wereld wordt weerspiegeld in de ogen van de meisjes. Feest werkt misschien als afleidingsmanoeuvre, maar kan een hectische onveilige samenleving niet laten verdwijnen. Dat was wat ik zag. Ogen van meisjes die in hun jonge levens al veel te veel narigheid hebben ervaren.

Wat je ziet op het tweede gezicht, daar gaat het volgens mij ook om bij sommige kinderen die thuis geen veilige plek vinden. Want kom er maar eens achter welk van die 118.000 mishandelde of verwaarloosde kinderen net bij jou in de klas zit, bij jou in de straat woont, bij jou naar de hockeytraining komt. Soms zijn er geen zichtbare signalen, lijken kinderen volkomen normaal te functioneren, mee te doen, verzorgd en wel. Er zou ook geen reden zijn om verder te kijken als er niet iets in je was dat twijfel rondstrooide, hoe luttel en klein ook, zo'n minimoment van zorg.

Van de werking van hersenen weet ik niet veel, van het verschijnsel om je intuïtie te negeren des te meer. Ik stel mezelf graag gerust, ik weet hoe vaak ik momenten van onbehagen gepareerd heb door ze weg te redeneren of te negeren. Om niet onder ogen te hoeven zien. Alsof dat hielp. Ik kan me goed voorstellen dat het anderen ook zo vergaat. Vooral als er op het eerste gezicht niks aan de hand lijkt. Die tweede blik dus. Voor foto's werkt het. Je gaat gewoon meer zien.

Een wake-up call

Van de week kreeg ik een brief in handen. Eigenlijk best al een oude brief, uit 2012, en niet eens aan mij gericht. Of misschien toch wel een beetje.

De brief was een wake-up call, een open brief aan alle gescheiden ouders van Nederland. Een oproep van hun kinderen, verstuurd via Villa Pinedo. Al lezend werd ik meegenomen in wat een verscheurende werkelijkheid kan zijn: ouders die over de hoofden van hun kinderen heen vechten om het eigen gelijk, die de onderlinge strijd niet staken, die werelden creëren waarin het onveilig toeven is.

Een gescheiden leven is voor honderdduizenden kinderen en hun ouders het leven van alledag. Met alle heftige, bekoelde, evenwichtige en buitenissige emoties die daarbij horen. Geen mens en geen situatie is hetzelfde en voor lang niet iedereen geldt dat het leven na een scheiding een aanhoudend strijdtoneel is. Gelukkig maar.

Maar toch. Zie er maar eens mee om te gaan, met alle verdriet, pijn, boosheid, rancune en teleurstelling als je relatie met iemand van wie je ooit zielsveel hield op de klippen is gelopen. Geen wonder dat alle onvolkomenheden in het menselijk gedrag dan aan de oppervlakte komen. Dat een tijdje vechten, vluchten of verlammen het overlevingsmechanisme is voordat de de ratio en gezonde emotie het roer weer kunnen overnemen. Maar toch. De kinderen zitten ertussen.

Wat zou ouders bewegen, die niet ophouden met elkaar te strijden, die elkaar niets meer gunnen, zelfs het ouderschap niet? Wat zou er gebeurd zijn in die levens, dat het soms letterlijk een gevecht van leven op dood wordt? En hoe zou de verlammende cirkel die om wraak en vergelding draait doorbroken kunnen worden?

In de brief krijgen de ouders de sleutel aangereikt hoe ze met hun kinderen om moeten gaan, zodat er weer warme, veilige nieuwe huizen ontstaan, misschien met hier en daar een barstje. Ik hoop dat het werkt. Toch zou ik willen dat er nog een brief kwam. Een brief van vechtende scheidende ouders met kinderen in de knel. Een brief met een snipper reflectie, die een ietsiepietsie onthult van de reden waarom men vergeet ouder te zijn. Want heel, heel misschien kunnen we dan ook een sleutel vinden om hen die warme, veilige, nieuwe huizen binnen te laten komen. Zo'n barstje hier en daar is dan wel te hebben.

Vergeten kinderen

Het is een bekend fenomeen. Je weet van niks, wordt met een verschijnsel geconfronteerd en ineens zie je het overal. Ooit viel ik van een stoel (onhandig, ik weet het...) en brak een botje in mijn voet. Een stevig gipsverband en een tijdje lopen met krukken waren het gevolg. Zelden zag ik meer mensen met krukken lopen als in die periode. Een alertheid die nooit meer is verdwenen.

Afgelopen dagen werd ik gewaar dat het woord kindermishandeling regelmatig door mijn hoofd dwaalt. Niet gek, ik heb me immers zelf opgelegd om elke week een blog over het onderwerp te schrijven. En ik peins door de week regelmatig over wat het volgende thema moet zijn. Toch dient zich dat door die extra alertheid vanzelf aan.

Van de week zag ik Dinand Woesthoff in het programma RTL Late Night. Hij sprak over zijn stichting die vroeger de Guusje Nederhorst Foundation heette en nu stichting Het Vergeten Kind. Dan voel je het al aankomen. Hij legde uit wat hij bedoelde met vergeten kinderen, 32.000 in ons land. Kinderen in opvanghuizen en in asielzoekerscentra. Kinderen die met hun ouders wachten op toegang tot ons land, kinderen die met hun moeder gevlucht zijn vanwege geweld thuis, kinderen die met hun ouders plotseling op straat kwamen te staan, kinderen die thuis zelf niet meer veilig waren.

Ik kan Woesthoff niet meer letterlijk citeren. Maar het kwam erop neer dat je soms geen weet hebt van wat zich bij je om de hoek afspeelt. En dat dat verandert als je je ogen de kost geeft, als je je ervan bewust wordt dat er zaken bestaan die je niet voor mogelijk hield, of waar je zelfs maar nooit aan dacht. Bijvoorbeeld kinderen in de opvang of kinderen in de knel.

De stichting verbetert leefomstandigheden van kinderen in opvanginstellingen. En ze voert nu actie door handtekeningen te verzamelen in de vorm van vlaggen. Om er op 29 januari het binnenhof mee te versieren en die 32.000 kinderen zichtbaar te maken. Zodat we ze allemaal gaan zien en daarna niet meer vergeten.

De truc van Suzy

Het duurt even eer hij de juiste slag te pakken heeft, maar uiteindelijk lukt het toch. De burgemeester van Amsterdam leert goochelen van Suzy. Hij leert hoe hij een sjaal om zijn nek kan slaan en deze in één ruk weer los kan trekken, zonder dat zijn hoofd eraf valt of dat hij zichzelf verwurgt.

Suzy woont al een tijdje in de vrouwenopvang met haar moeder. Samen met andere kinderen en de schildpad Toontje praat ze over leuke maar ook angstige dingen die ze heeft meegemaakt. De burgemeester op bezoek, dat is leuk, maar een beetje zenuwachtig is Suzy er ook van. Na een tijdje draaien op haar stoel zegt ze dat ze een truc wil laten zien. Het worden er wel drie. Zo jong als ze is, in haar schuilt een talent, als goochelaar en instructeur.

Wat er precies bij Suzy thuis gebeurde weet ik niet. Maar dat zij in haar jonge leven al veel narigheid heeft meegemaakt staat vast. In de vrouwenopvang kom je namelijk niet zomaar. Niet zelden is er al jarenlang sprake van mishandeling en bedreiging, zijn kinderen zelf geslagen of hebben ze meegemaakt hoe het eraan toe ging tussen hun ouders. Het is niet lastig te bedenken hoe beangstigend dat is. Misschien heeft je moeder weer een flinke wond, misschien gaat er opnieuw een ruit aan diggelen of ligt de vissenkom kapot op de grond, misschien zit je bovenaan de trap te wachten met de handen tegen je oren totdat het geschreeuw ophoudt, misschien is het wel doodse stilte die je bang maakt.

Je zou wensen dat Suzy haar eigen narigheid weg kon goochelen. Dat is alleen een verdraaid ingewikkelde truc, want angstige ervaringen verdwijnen niet vanzelf en vertrouwen tover je niet een-twee-drie terug. Suzy zal waarschijnlijk veel tijd nodig hebben en stevig moeten oefenen. Ze zal er hulp bij nodig hebben, iemand die het geduld heeft om het haar te leren.

Zou het niet mooi zijn als Suzy de truc onder de knie kreeg? En dat ze dan aan ons en aan andere kinderen kon leren hoe het moet? Samen met de burgemeester bijvoorbeeld, die inmiddels een beetje heeft leren goochelen en ook een eigen truc heeft. Een truc die Last Resort heet. Maar daarover een andere keer meer.

Een jaar bloggen over kindermishandeling

Is dat leuk, een jaar bloggen over kindermishandeling?

In november 2013 vond de "Week van Kinderen Veilig" plaats, georganiseerd door de TaskForce kindermishandeling en seksueel misbruik. Tijdens die week deed ik een belofte: elke week een blog met foto en een tweet over kindermishandeling de wereld insturen om aandacht te besteden aan het fenomeen.

In Nederland worden jaarlijks bijna 120.000 kinderen mishandeld of seksueel misbruikt. Mishandeling wil overigens niet zeggen dat elk kind fysiek klappen krijgt. Verwaarlozing komt het vaakst voor. En wat te denken van kinderen die soms dagelijks de dreiging ondergaan van geweld tussen ouders? Als we nagaan dat er jaarlijks wel 200.000 volwassenen slachtoffer zijn van ernstig huiselijk geweld, dan denk ik eerlijk gezegd dat het aantal kinderen dat geweld direct ervaart nog flink wat hoger ligt. Veel kinderen moeten al van jongs af aan leren leven met krassen op de ziel.

Natuurlijk: er zijn mensen die in hun jeugd gepest en mishandeld zijn, die geleden hebben onder huiselijk geweld en bij wie deze ervaringen geleid hebben tot het aanwenden van alle creativiteit en talent om te overleven en daarin succesvol te worden. Maar voor veel kinderen is een onveilige thuisbasis een struikelblok voor hun verdere leven.

In mijn werk bij de gemeente Amsterdam hou ik me bezig met de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Maar daar gaat dit blog niet over. Het komend jaar wil ik via tekst en foto's mijn gedachten tot uitdrukking brengen over wat ik ga tegenkomen aan artikelen, literatuur, aan ervaringen van kinderen en ouders, aan dilemma's van professionals, reacties et cetera. Een blog op persoonlijke titel dus, als een ontdekkingsreis door een wereld om vanaf te willen.

Ik ben benieuwd wat het jaar me gaat brengen, of het blog lezers gaat krijgen, lezers die het de moeite waard gaan vinden om me te volgen en of ik reacties, ideeën, opmerkingen et cetera aangedragen krijg.
Maar wat het ook wordt: voor allen hopelijk ook een mooi en gelukkig 2014.